لیتوگرافی

لیتوگرافی فرایندی است که در طی آن صفحه هایی فلزی از جنس آلومینیوم موسوم به زینک یا پلیت ساخته می شود.

از این صفحه ها در چاپخانه های مجهز به سیستم چاپ افست برای انجام عملیات چاپ بر روی کاغذ استفاده میشود.

بنابر این لیتوگرافی یک مرحله ی واسطه ای در چاپ افست است .

فایلهای طراحی شده ابتدا در لیتوگرافی تبدیل به صفحات فلزی شده و سپس این صفحات به چاپخانه ارسال می گردد

تا در آنجا بوسیله ی آنها عملیات چاپ بر روی کاغذ صورت بگیرد.

در لیتوگرافی ابتدا فایلها به چهار رنگ اصلی سازنده ی خود تقسیم می شوند

و سپس تصویر مربوط به هر رنگ با نوعی پلیمر مخصوص بر روی صفحه ی فلزی چاپ می شود .

جنس سطح این ورقه ی فلزی از موادی پوشانیده شده است که به هیچ عنوان مرکب چاپ را به خود جذب نمیکند.

در عوض جنس مواد پلیمری که طرح را با آن را بر روی زینک چاپ می کنند جاذب مرکب می باشد.

از همین خاصیت در چاپ استفاده می شود

(برای کسب اطلاعات تکمیلی در این زمینه مقاله ی “چاپ افست چیست” را مطالعه کنید).

برای ساخت زینک دو روش وجود دارد روش قدیمی تر که امروزه هنوز هم کم و

بیش مورد استفاده قرار می گیرد از دستگاهی به نام ایمیج ستر (Image Setter) استفاده می شود.

این دستگاه هر چهار فایل تفکیک شده از فایل اصلی را با رنگ مشکی بر روی طلق شفاف پرینت می گیرد.

در حقیقت دستگاه ایمیج ستر چیزی جز یک پرینتر سیاه و سفید بزرگ لیزی با قابلیت پرینت بر روی طلق شفاف نیست.

البته دقت چاپ و رزولوشن پرینت در این دستگاه فوق العاده بالاست.

پس از اینکه این طلق ها آماده شد آنها را بر روی زینک های خام چسبانده و با گیره های مخصوصی فیکس می کنند.

سطح زینک خام از ماده ی پلیمری جاذب مرکب پوشانده شده است و در طی فرایند ساخت زینک قسمت های

اضافی از روی سطح آن برداشته می شود تا فقط بخشهای طرح باقی بماند.

در حقیقت عملیات چاپ بر روی زینک برعکس حالت معمول انجام می شود.

جنس مواد پلیمری که سطح زینک را پوشانده است به نور فرابنفش حساس است

و در صورت قرار گرفتن در مقابل نور تبخیر می شود.

پس از اینکه طلق های شفاف که به آنها فیلم گفته می شود را بر روی زینک بستند آنها را در محفظه ای قرار می دهند تا نور ببینند.

در اثر نور دیدن در بخشهایی از زینک که در مقابل طلق شفاف قرار گرفته

و نور می بیند مواد پلیمری تبخیر می شوند و از بین می روند

اما در بخشی که زینک در مقابل بخشهای سیاه شده ی فیلم قرار میگیرد

و نور نمیبیند مواد پلیمری باقی می مانند.سپس زینک را در محلولی قلیایی (معمولاً از مشتقات آمونیاک) شستشو می دهند

تا بخشهای باقی مانده ی مواد پلیمری که  نور دیده اند ولی هنوز کم

و بیش بر سطح زینک باقی مانده اند پاک شوند و اصطلاحاً زینک ظاهر شود.

پس از آن زینک در محلولی دیگر شستشو داده می شود تا بخشهای نور ندیده ی آن تثبیت شوند.

بابر این ساخت زینک در این روش شامل تهیه ی فیلم و سپس ساخت زینک است .

اما در روش های جدید تر از دستگاهی به نام  Plate Setter استفاده می شود که بدون درست کردن فیلم مستقیماً زینک را می سازد.

یعنی فایل از کامپیوتر به دستگاه ارسال می شود و زینک آماده از دستگاه خارج می شود.

میتوان گفت که دستگاه پلیت ستر پرینتر زینک است.

توجه داشته باشید که متداول است که به ورقه ی فلزی تولید شده

در حالت اول زینک و در حالت دوم پلیت می گویند.

در پایان یاد آوری دو نکته را ضروری می دانم اول اینکه واژه ی لیتو گرافی در فارسی به معنای چاپ سنگی است

که بر گرفته از یکی از روش های چاپ بسیار قدیمی است

که بعداً نو گزینش شده و به تکنولوژی تولید فیلم و زینک نیز تعمیم داده شده است.

نکته ی دوم اینکه برای تولید فیلم در سالهای نه چندان دور که هنوز کامپیوتر وجود نداشت

(و طبعاً دستگاه ایمیج ستر هم ساخته نشده بود) از روش عکاسی سنتی و ظهور فیلم استفاده می شد

و برای ساخت فیلم  از فیلتر های رنگی استفاده می کردند.