تایپوگرافی

typography

در پوستر های اولیه که وظیفه معرفی یک کالا یا یک اثر هنری را بر عهده داشتند

کلمات و حروف تنها به اطلاع رسانی پوستر کمک می کردند و به عنوان یک عنصر بصری در اندازه های مختلف فضای پوستر را در می گرفتند.

برای نمونه اولین پوستر هایی که پدر و پدربزرگ های ما را برای دیدن نخستین فیلم های سینمای ایران، ترغیب می کردند

دارای چنین ویژگی بودند در این پوستر ها مشخصات فیلم از جمله نام بازیگران، کارگردان و…

به ساده ترین شکل و به سه زبان فارسی، فرانسه و روسی منتشر می شد.

پیشرفت صنعت چاپ و پیدایش هنر عکاسی با ایجاد تحولی شگرف در طراحی پوستر به تدریج تصاویر را به درون پوستر ها کشاند

تا پوستر ها به ترکیبی از نوشته و تصویر بدل شوند.

در این شرایط بود که طراح پوستر مجبور شد برای انتقال پیام به مخاطب به فراگیری اصول زیبا شناسی بپردازد .

این امر رفته رفته به اصول و قواعد طراحی پوستر هویتی مستقل بخشید.

در واقع با ورود تصاویر به پوستر ها نه تنها از اهمیت نوشتار در آنها کاسته نشد بلکه به ایجاد جنبشی جدید در نحوه طراحی حروف پوستر انجامید.
چرا که از آن زمان به بعد حروف می بایست در کنار تصاویر که دارای قدرت بصری بالایی بودند جلوه کرده

و به انتقال پیام و شعار مورد نظربه مخاطب کمک کنند.
در نتیجه این تحولات لزوم ایجاد یک دگرگونی در فرم ، اندازه و شکل نوشتار در پوستر بیش از پیش حس شد

و با گذشت زمان و با شکل گیری شیوه های گوناگون تایپوگرافی، حروف و نوشتار جایگاه ویژه ایی در پوستر پیدا کردند.

رونالد بارتز ادیب و فیلسوف فرانسوی می گوید: «در گذشته عکس ها و تصاویر معنا را به تصویر می کشیدند.

امروزه نوشتار تصاویر را با خود حمل می کنند و تصاویر را با فرهنگ و تصورات آمیخته می سازند»
نوشتار جدا از رسالتی که بر عهده دارد (خبررسانی) با تبدیل شدن به یک فرم در ترکیب بندی (کمپوزیسیون)

با کل پوستر یگانه شده و به عنوان یک اثر تجسمی مستقل، نقوش ماندگاری را در ذهنن مخاطب بر جای می گذارد.

به عبارت دیگر پوستر با جدا شدن از موضوع خود همچون هر اثر هنری دیگر فارغ از زمان و مکان باقی می ماند.

حروف پوستر باید در درجه اول خوانا و سپس خواندنی باشد.

خوانا از لحاظ وضوح روشنی و رسا بودن به گونه ای که مخاطب هنگام مشاهده حروف بر خواندن آن هیچ مشکلی برنخورد.

خواندنی از این جهت که قرائت کردن نوشتار برای خواننده همراه با نوعی چالش توأم با لذت وعلاقه باشد

و هیجان مخاطب را برانگیزد.
امروزه نوشته جدا از تصویر نیست بلکه بخشی از تصویر را تشکیل می دهد

قدرت گرفته از افزونه نوشته‌های مرتبط هوشمند

و به نوعی تصویر را کامل می کند.

نوشتار ، مانند سایر عناصر پوستر در صورتی که صحیح طراحی شود گیرا و تماشایی خواهدد بود.

البته هماهنگی میان حروف و ترکیب بندی منجسم نیز در جذاب تر شدن نوشتار سهم به سزایی دارد.
نکته حائز توجه در طراحی حروف برای پوستر این است که حروف از طریق نوع شکل و چگونگی قرار گرفتن

در صفحه می توانند دارای کاراکتر خاصی باشند که این کاراکتر در صورت هماهنگی با موضوع پوستر می تواند

در انتقال هر چه بهتر محتوای مورد نظر به مخاطبان تأثیر به سزایی داشته باشند

و از طرفی دیگر نیز حرکت و خط آهنگ کلمات سهم فراوانی در ارزش و محتوای طرح ایفا می کند.
برای طراحی موفق نوشته ها در یک پوستر، جدا از بهره گیری از تکنیک های مختلف و رعایت نظم

و تناسب به خلاقیت و ممارستی نیاز است که طراح از طریق آن می تواند

به ارائه هر چه بیشتر پیام ازز طریق نوشتار نزدیک شود.

به قول کیت هنریش «تایپوگرافی صدای تصویر است» .
از دیگر نکاتی که نباید فراموش شود این است که متن پوستر نباید در فضای کار گم شود

و کم اثر جلوه کند به عبارتی دیگر خواندن متن در پوستر، حتی از فواصل نباید مشکل باشد.

رعایت موارد فوق که درر غالب تایپوگرافی تعریف می شود می تواند

پوستر را به ترکیب بندی و صفحه آرایی (لی اوت) ایده آل نزدیک کند.

در نهایت سهیم شدن حروف در ترکیب بندی و میزانپاز پوستر روندی است که به تأثیر گذار شدن پوستر در مخاطب و بیننده می انجامد.

در طراحی اعلان (پوستر/آفیش)، نوشتار و متن، غیر از وظیفه اطلاع رسانی مکتوب خود نیز یک فرم محسوب می شود

و در کل ساختار پوستر از لحاظ ترکیب بندی و صحفه آرایی به کار می آیند.
ایرادی که در اکثر پوسترهای فارسی نسبت به لاتین به چشم می خورد عدم تنوع در فونتهای فارسی است

و به ندرت آثاری با تأکید بر روی نوشتار دیده می شود (هرچند که از نظر ارزش گذاری تصویر وو نوشته به یک اندازه است)

و یا اینکه از تایپوگرافی خلاق و قوی از لحاظ بصری خبری نیست و بیشتر این آثار دارای حروفی مشابه و یک دست از لحاظ فرم هستند.
در حالی که یکی از نقاط قوت پوسترهای لاتین، بخش نوشتاری آن است.

حروف و کلمات لاتین، جد از وجه خبری دارای اشکال بصری بوده

(به طور مثال کلمه A می تواند برداشتی از سر گاو تعبیر و تلقیی شود)

خاصی بهره می برند که در ترکیب بندی با سایرعناصر پوستر به جذابیت آن می افزایند.

برای نمونه در پوستر های سینمایی که در دو بخش فارسی و لاتین تهیه می شوند.

بیشتر بخوانید لوگو چیست | رایگان | آموزش طراحی لوگو | ساخت لوگو | آرم شرکت

قدرت گرفته از افزونه نوشته‌های مرتبط هوشمند

این موضوع آسانتر قابل درک است.
پوستر هی لاتین به خاطر اینکه از فونداسیون و زیباشناسی غربی سرچشمه می گیرند

از ساختار منسجم تری برخوردار هستند.

در کشور ما نیز اصول پوستر سازی با الگوی غربی تدریس می شود.

اما در آموزش و کار عملی همواره مشکل منتهای فارسی با ویژگی های خاص خود و متفاوت از غرب وجود دارد.
حروف فارسی با توجه فرهنگ و سنت های نوشتاری این مرز و بوم به هم چسبیده است

که این ویژگی موجب شده تا از قابلیت های چاپی الفبای فارسی کاسته و عرصه برای طراحی هنرمندانه حروف تنگ شود

و متقابلاً جدا بودن حروف لاتین از نظر نگارش دست تایپوگرافیست های غربی در طراحی و تثبیت انواع حروف الفباء

و حروف لاتین باز کرده است به طوری که هر ساله انواع فونت های گوناگون در طرح ها و

شکل های مختلف به دنیای گرافیک ارائه می گردد و طراحان گرافیک برای به کارگیری انواع حروف از نظر شکل و اندازه و…

در آثارشان آزادی انتخاب بیشتری دارند.
در پوستر های اولیه طراحی شده در ایران از خط و نوشته صرفاً جهت انتقال مفاهیم

و اطلاعات و به عنوان یک اطلاع رسان صرف استفاده می شد

و کمتر فرم اشکال بصری آن با توجه به موضوع مورد توجهه قرار گرفت.

هیچ گاه به طور جدی کار تحقیقاتی به روی خط فارسی انجام نگرفته است

تا قابلیت های آن کشف گردد.

همواره با دید توریستی به خوشنویسی در حد قلم و مرکب نگاه می کنیم

و هیچ گونه تلاش جدی برای عبود از خوشنویسی و رسیدن به تایپوگرافی نرسیده ام.
کمتر به فکر آن بوده ایم تا دارای پالت های مختلف تایپوگرافی از حروف و الفبای فارسی باشیم

و این را می توان به حساب کم کاری کسانی گذاشت

که در این مقوله به فعالیت می پردازند.

چاپ چیست
یکی از عوامل موفقیت غربی ها در این زمینه به صنعت چاپ آنها با عمر حدود ساله برمی گردد.

غربی ها در این زمینه دارای تجربه و اعتبار خاصی هستند .

آنها به خوبی به جنبه کاربردی و حروف باا توجه به نوع کارکرد ماشین های چاپ اشراف کامل دارند

و در گذشته ، چاپگر به نوعی طراح حروف لاتین بود که به فراخور مطالب، اقدام به طراحی فونت لاتین می کرد.

به تعبیری می توان چاپگر ها را گرافیست های آن زمان دانست.

وجود حدود فونت مختلف در خط لاتین تا قبل از پیدایش کامپیوتر می تواند

علت دیگری برای موفقیت غربی ها باشد که از پشتوانه چاپی آنها نشأت می گیرد.

در ایران نیز قبل از ورود کامپیوتر، پوسترهای فارسی

در محدودیت فونت ها شکل گرفته است.
اگر در بعضی پوستر ها شاهد آثار درخشانی در زمینه طراحی حروف هستیم

بیشتر بخوانید نور استاندارد چاپ

قدرت گرفته از افزونه نوشته‌های مرتبط هوشمند

به دلیل حجم کم آن است و یا اینکه از خلاقیت طراح نشأت گرفته است.

بعضی از خطوط فارسی، مانند خط یاقوت که دارایی لهجه عربی است

و حتی در کاشی کاری های اسلامی نیز از آن استفاده شده جهت پوسترهای که موضوع مذهبی دارند مناسب است

و خط نستعلیق که به هویت ملی تبدیل شده در پوستر هایی با این مفهوم می تواند جواب مثبت دهد.
امّا اینها کافی نیستند.

در بعضی موارد طراحان گرافیک با الهام از فرم الفبای لاتین و براساس ساختار

معیار قرار دادن آنها به طراحی حروف جدید دست زده که در بعضی زمینه ها به موفقیت های نیز رسیده اند.

ورود کامپیوتر به حیطه گرافیک، به کارهای گرافیکی تا چند هزار برابر سرعت داده

و موجب تنوع و افزایش فونت ها فارسی شده است.

اما هنوز آن چنان که باید و شاید جوابگوی نیاز طراحان گرافیک نیست و همچنان، در کشف استعدادهای خط فارسی .

بکارگیری گرافیکی آن به علل مختلف ضعیف عمل کرده ایم.
عدم رشد بلوغ جامعه گرافیکی ایران از جهت تخصص

در حیطه های کار گرافیکی

باعث شده کسانی که توانایی لازم را در این زمینه دارند

به صورت تخصصی کار نکنند و هنوز واژه تایپوگرافیست واژه غریبیی باقی بماند

در حالی که یکی از نیازهای مبرم جامعه گرافیک امروز ایران پرورش این گونه نیروهای در هر زمینه ای می باشد.
از طرفی جامعه خوشنویسی ایران که به حد کمال خود رسیده است

باید به عنوان یک مدرسه

و مرکز خط شناسی با توجه به پشتوانه عظیم و غنی

وباسابقه طولانی در این زمینه به ابداع انواع خطوط جدید

و مدرن مطابق نیازهای کنونی جامعه گرافیک اقدام کند.
خطوط شناخته شده فارسی مسیر تکامل خود را طی سالیان طولانی طی کرده است و حال به خلاقیت و شکوفایی خطوط جدید نیاز دارد.

طراحان و گرافیست ها با توجه به رشته تخصصی خود نباید بهه حروف و کلمات و متن آثار خود فقط از جنبه اطلاع رسانی نگاه کنند.

نوشتار، فرم و شکل خود را از موضوع و محتوا می گیرد و در کل ترکیب بندی اثر سهیم می شود.

امروزه حروف و کلمات و خط فارسی به یک ساختار نو و بدیع نیازمندند.